Intro / algemeen
Een nachtdienst is een dienst waarbij minstens een uur wordt gewerkt in de periode tussen 0.00 en 6.00 uur. In de sectoren Vlees en Vleeswaren wordt regelmatig gestart in de vroege uren, voor 5.00 uur. Enkele medewerkers werken hele nachten.
Links
Risico
Nachtwerk kan gezondheidseffecten op korte termijn veroorzaken (slaap- en concentratieproblemen), die ook gevolgen kunnen hebben voor de veiligheid van de medewerkers. Ook zijn er negatieve effecten op de werk-privébalans.
Daarnaast zijn er gezondheidsrisico’s op lange termijn: nachtwerk verhoogt onder meer het risico op diabetes en hart- en vaatziekten. Deze risico’s nemen toe bij meerdere jaren werken in nachtdiensten.
Eisen
Algemeen
- Nachtdiensten moeten voldoen aan de regels rond frequentie, duur en rusttijd die zijn vastgelegd in de Arbeidstijdenwet en CAO.
- Pas waar mogelijk aanpak bij de bron toe: Beperk zo veel mogelijk het aantal nachtdiensten door bijvoorbeeld automatisering of vermindering van de nachttaken. Of beperk het aantal uren in de nacht zoveel mogelijk.
- Besteed in de RI&E aandacht aan de gezondheidsrisico’s van nachtwerk en neem maatregelen op in het plan van aanpak
- Bied nachtwerkers een PAGO (periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek) aan:
- vóór iemands 1e nachtdienst (zie Arbobesluit, artikel 2.43 lid 2)
- periodiek herhaald voor alle nachtwerkers. Overleg met de arbodienstverlener over de inhoud en de frequentie.
- Zorg dat de bedrijfshulpverlening ook tijdens nachtdiensten op orde is.
- Geef nachtwerkers periodiek voorlichting over gezondheidseffecten van nachtwerk en hoe daar mee om te gaan (zie ook hieronder).
- Laat het werken in nachtdiensten een regelmatig terugkerend onderwerp zijn bij jaargesprekken/functioneringsgesprekken bij medewerkers die in de nacht werken.
Volledige nachtdienst
Een volledige nachtdienst is een dienst waarbij (nagenoeg) heel de nacht wordt gewerkt. Bijvoorbeeld een dienst van 22.00 tot 06.00 uur.
Als aanpak bij de bron deze nachtdiensten niet geheel weg kan nemen, tref dan andere maatregelen volgens de zogeheten arbeidshygiënische strategie:
Collectieve maatregelen:
- Beoordeel ploegenroosters en pas ze zo nodig aan, bijvoorbeeld op grond van de RI&E, een vragenlijst onder medewerkers en/of een beoordeling door een deskundige. Sluit zo veel mogelijk aan bij de vuistregels voor gezonde roosters. Zoals: een kortcyclisch en voorwaarts roterend rooster. Zie daarvoor de checklist nachtarbeid van SPDI.
- Overweeg het beperken van het aantal jaren dat een medewerker nachtdiensten uitvoert, met name bij medewerkers boven de 55 jaar.
- Voorkom zoveel mogelijk de combinatie van nachtarbeid en fysieke belasting.
- Zorg voor voldoende kunstlicht tijdens nachtdiensten en voor gezonde maaltijden: eiwitrijk voedsel zorgt voor alertheid, terwijl koolhydraten, suiker, vet en zout in de nacht leiden tot slaperigheid en vermoeidheid.
- Faciliteer genoeg pauzes, inclusief halverwege de dienst een langere pauze van minimaal 30 minuten.
- Overweeg het aanbieden van nachtbrillen, met name voor het terugrijden naar huis en eventueel ook tijdens de werkzaamheden in de nacht.
- Overweeg het faciliteren van ruimten en mogelijkheden voor een powernap (max 20 minuten).
- Het naar huis rijden na een nachtdienst geeft risico’s voor verkeersongevallen, door het in slaap vallen achter het stuur. Breng de mogelijkheden in kaart om na een nachtdienst het vervoer naar huis zo veilig mogelijk te laten verlopen (bijvoorbeeld door ploegwisseltijden -waar mogelijk- aan te laten sluiten op het openbaar vervoer, door carpoolen te stimuleren, door medewerkers thuis te laten brengen en/of door nachtwerkers een mogelijkheid aan te bieden om voor de thuisreis een kort dutje te doen).
- Overweeg het vergoeden van thuisvoorzieningen voor overdag slapen en sport/fitness voor nachtwerkers.
Individuele maatregelen:
- Verzorg voorlichting en/of individuele coaching over: goede slaapkwaliteit, beweging, voeding tijdens nachtdiensten en over veilig thuiskomen na een nachtdienst.
- Bied medewerkers die voor het eerst in de nachtdienst gaan bij het voorgeschreven PAGO (het zogeheten ‘intrede-onderzoek’ door Arbodienst) ook instructie over slaap en eetgewoonten aan.